Elektronik Atık Geri Dönüşümünün Faydaları temel olarak çevresel faydalar ve ekonomik faydalar başlıkları olarak toplanabilir. Elektronik Atıklar her çeşit elektrik enerjisi tüketerek insan faydasına görev üstlenen cihaz olarak tanımlanabilir. Yani bir ütü de elektronik eşya olarak kabul edilirken yüzlerce işlemcisi bulunan bir sunucu sistemi de bir elektronik cihazdır. Her çeşit elektronik cihaz kullanım ömrünü tamamladıktan sonra katı atık haline gelirler yani fiziksel bir boyutu ve ağırlığı bulunan bir atıktır ve geri dönüşüm yapılarak çevresel olumsuz etkilerinin önlenmesi gereken bir atık sınıfıdır. Ayrıca elektronik atıklar içerisinde çevreye son derece olumsuz etkileri bulunan birçok element de bulunduğu için geri dönüşüm yapılması çevresel olumsuz etkilerinin önüne geçilebilmesi için zorunludur.
Elektronik Atıkların Çevresel Etkileri
Elektronik Atıklar genel olarak metaller ve elektronik ekipmanlardan oluşurlar, aynı zamanda plastik ve cam sınıfı atıklar da içeren türleri bulunmaktadır. Metal elementleri arasında yer alan daha çok gövde ve montaj elemanlarını oluşturan kısımların çevresel etkileri daha düşüktür, bunun sebebi zaten toprak elementleri olan bakır aluminyum demir ve aluminyum gibi metaller geleneksel geri dönüşüme uygun girdilerdir ve çok özel bir ek çaba gerektirmeden normal geri dönüşüm prosedürlerine uygun biçimde geri dönüşümleri yapılabilir.
Korozyon oksitlenme etkileri ve bu korosiv sızıntıların doğaya ulaşması esnasında oluşacak olumsuz etkiler yaşanmadığı yani bu esnadaki olumsuz etkileri dışında normal topraktan gelen elementler oldukları için doğada uygun şartlarda çözülmeleri beklendiğinde de bulundukları bölgeyi ilgili element sınıfında zenginleştirecekleri düşünüldüğünde elektronik atıklar üzerindeki ağır metallerin tehlike yaratacağının bilincinde olunmalıdır.
Bu sebeple elektronik atıkların içerisinde yer alan her çeşit ağır metal sınıfındaki toprak elementleri de geri dönüşüm yapılarak çevresel etkilerinin önüne geçilmelidir.
Ayrıca çok yüksek kirletici sınıflandırmasına giren kurşun kalay fosfor gibi elementleri de içeriyor olması sebebi ile elektronik atıkların içerdikleri metallerin tamamının geri dönüşüm yapılması önemli bir çevre koruma prosedürü olarak tüm devletler tarafından uygulanması önemli ve hayati olan bir davranıştır.
Plastik sınıfı atıkların da doğada çözülümü yüzlerce yıl sürebilmektedir ve kimya ve petrokimya endüstrisi çıktısı olarak karşımıza gelen plastikler doğa kaynaklı değildir, yani insanın bilim , teknoloji ve gerçek kimya kullanarak ürettikleri nesnelerdir. Plastiklerin doğada bulunmuyor olması doğanın da onları çözmesinin önündeki en büyük engellerden biridir.
Doğa çok güçlüdür güneş ışığı , doğadaki nem ve su , sıcaklık soğukluk ve rüzgarın gücü ile normal organik atıkların tamamı 1 ay ile 3 yıl sürede neredeyse %90 dan fazla çözülme özelliğine sahiptir, yani doğadan gelen herşey doğaya döndüğü zaman doğaya tekrar katılabilir, fakat insan eli , bilim , teknoloji ve özellikle kimya kullanılarak üretilebilen herşey doğada çözülmede büyük zorluklar yaşar ve insanın bu tip atıkları bir yaşam döngüsü içerisinde ele alması gerekmektedir.
Atıkların Yaşam Döngüsü Nedir ?
Atıkların yaşam döngüsü atık galine gelmeden önce bir nesne olarak insan hayatına girdiği anda başlar ve insan bu nesneden faydalanır kullanır ve tüketir, tüketemediği kısmı atıktır ve bu atıklar tekrar doğada çözülene yada insan eliyle geri dönüşüm yapılıp tekrar hammade haline gelmesi ile atıkların yaşam döngüsü tamamlanır.
Yani insan bir nesneyi üretir, kullanır , doğal yada insan eli ile geri dönüştürülerek tekrar doğaya veya kullanıma katılır bu yaşam döngüsünün atık haline geldiği andan sonrası atıkların yaşam döngüsü olarak düşünülmelidir.
Yani her eşyanın bir kullanım zamanı ve bir atık zamanı vardır, bu iki zamanı büyük bir çerçeve olarak düşünürsek bu çerçeve de nesnelerin yaşam döngüsü olarak kabul edilebilir. Nesnelerin yaşam döngüsü ve atıkların yaşam döngüsünün kesiştiği nokta nesnenin tamamının yada bir kısmının atık haline gelmesi anıdır.
Elektronik Atıkların Geri Dönüşümü Nasıl Yapılır ?
Elektronik atıkların geri dönüşümü karmaşık bir prosedürler zinciridir, ilk adımda elektronik atıklar fiziki ayrıştırma işlemi yapılarak elektronik sınıfı komponentler , metal sınıfı komponentler ve plastik sınıfı komponentler olarak ayrıştırılır. Bu aşamadan sonra her sınıfa dahil olan komponentler kendi sınıfının özelliklerine göre geri dönüşüm yapılırlar.
Metal sınıfı komponentler tek bir metal elementinden oluşuyorlarsa o sınıfın özelliklerine göre, alaşım ise ayrıştırılarak saflaştırılma prosesleri ile saflaştırılarak yeniden endüstri hammaddesi haline gelirler.
Plastik sınıfı komponentler ise bazen kimyasal bazen fiziksel işlemlerden geçirilerek yeniden hammadde haline gelebilirler.
Elektronik atıklar ise elektronik atık geri dönüşümü tesislerinde işlenerek yeniden hammadde haline gelirler, bu hammaddeler saf elementlerdir ve bu elementlerin elde edilebilmesi için rafinasyon işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Bunun temel sebebi elektronik atıkların birbirinden ayrılamayacak şekilde mikron boyutundaki komponentler içerisinde birçok sınıf elementin birarada çalıştığı son derece kompleks yapıda olmalarıdır.
En basit baskılı devre sistemi içerisinde birkaç santimetrekarelik bir elektronik devre kartı üzerindeki bileşenlerin içerisinde 4 ila 10 arası element kullanılarak üretilmiş baskılı devre kartı ve entre devreler bulunmaktadır, bunların üretiminde kullanılan elementlerin tekrar kullanılabilmesi için birbirlerinden ayrıştırılarak saflaştırılması ve yeniden kullanılabilir endüstri girdileri haline getirilmeleri gerekmektedir.
Yani bir elektronik devre sistemi içerisinde bulunan bakır aluminyum ve demir alaşımlar halinde bulunuyorsa bu elementlerin fiziksel ve kimyasal proseslerden geçirilerek birbirlerinden ayrıştırılması ve saflaştırılarak tekrar saf elementler olarak yani bakır aluminyum ve demir olarak endüstrinin girdi olarak kullanılabileceği form ve saflıkta sunulabilmesi gerekmektedir, bu aşama özel rafinerilerde ayrıştırma ve saflaştırma prosesleri ile yapılmaktadır bu sayede her element ayrı ayrı çıktılar olarak hazırlanır ve yeniden dünyanın kullanımına sunulur.
Elektronik Atık Geri Dönüşümünün Faydaları nelerdir ?
Elektronik atık geri dönüşümünün çevresel faydalarını özetlersek dünyada yüzler ve binlerce yıl olarak ifade edilebilecek sürelerde çözülmesi öngörülen ve yüksek kirletici sınıfında yer alan elektronik atıkların geri dönüşüm yapılması ile çevresel kirletici etkisinin önüne geçilmiş olur.
Hiçbir başka yöntem ile ekonomik değer kazanma ihtimali olmayan ömrünü tamamlamış elektroniklerin atıklarının geri dönüştürülebilmesi ile bu elektroniklerin sahiplerinin ekonomik fayda sağlamasının tek yöntemidir.
Elektronik atık geri dönüşümü ile 10 dan fazla element geri dönüştürülmüş olur ve bu elementlerin geri dönüşüm yolu ile elde edilmemesi durumunda bulunabilecekleri tek kaynak madencilik yöntemidir. Yani geri dönüşüm yolu ile elde edilen elementlerin dışında kalan tüm ihtiyaçlar madencilik yolu ile elde edilebilmektedir. Madencilik çok yüksek enerji ve su kullanımı olan bir işlemdir ve en yaygın elementin 1 tonunun madencilik ile elde edilebilmesi için harcanacak enerji ve su geri dönüşünden elde edilmesi için harcanacak enerji ve su miktarının en az 10 en çok 2000 katıdır. Yani geri dönüşüm yolu ile geri kazanılan elementler %1000 ila %20000 arası daha az enerji ve dünya kaynağı kullanılarak elde edilmiş olur.
Ayrıca dünyadaki tüm elementler yer yüzeyinin altında yer almaktadır ve bir sınırı vardır, bu elementler milyonlarca yıllık dünya oluşumu ve volkanik çağdan beri dünya yüzeyinde oluşmaktadır ve birikmeye devam etseler bile tüketim hızımıza göre oluşma hızı çok düşüktür, bu sebeple madencilik yöntemi ile elde edilen elementlerin elde edilme maliyetleri her 10 yılda yaklaşık olarak %20 ila %100 arası artmaktadır. Sürekli olarak daha pahalıya malolarak elde edilebilen madenlerin çok daha ucuz ve kolay biçimde geri dönüşümden elde edilmesi, dünyada sınırlı olan maden kaynaklarının sonraki nesillerin de tüketiminde kullanılabilmesi için saklanmasını sağlayabilmektedir. Yani dünyada sınırlı olan kaynakları devamlı madencilik ile tüketmek yerine halihazırda atık haline gelmiş kaynakların yeniden kullanımını sağlayarak bir döngü halinde kullanabilmek son derece faydalıdır ve gelecek nesillerin kaynaklarının korunmasına yardımcı olmaktır.
Geri dönüşüm faliyetleri sayesinde çok daha yüksek maliyetlerin önüne geçildiği gibi ayrıca geri dönüşüm endüstrisi de yaklaşık 1000 kişilik nüfusta ülkelerin gelişmişliğine göre 1 ila 4 kişi arasında iş kaynağı da sağlayabilmektedir, Yani dünya tüketirken nüfüsun bir kısmı da geri dönüşüm faaliyetlerinde çalışarak ekonomik hayata katılmakta ve artı değer sağlamaktadır. Yani geri dönüşüm sektörü aynı zamanda büyük bir iş imkanı da sağlayan canlı bir sektördür.
