Elektronik Atık geri kazanımında yeni yaklaşımlar

Elektronik Atık kavramı elektronik cihazların hayatımıza girmesi ile ortaya çıkmış bir kavramdır. Elektronik ürünlerin belirli bir kullanım ömrü vardır ve bu ömür dolduktan sonra atıl duruma gelen her çeşit elektronik cihaz elektronik atık olarak değerlendirilmektedir. Normal katı atıklar ile kısmen benzerlikleri ama büyük farklılıkları vardır.

Fiziki hacimi ve ağırlığı olan her çeşit atık katı atık olarak değerlendirilmektedir, akışkan durumdaki atıkların tamamı da sıvı atıklar olarak değerlendirilmektedir, örneğin kanalizasyon sistemleri katı atık taşıma sistemleridir, çöp kamyonları da katı atık taşıma sistemleridir. Evsel atıklarda sıvı atık ile katı atık biraradadır ve zaman içinde çürüme ile organik gıdalar sıvılaşma da yaşarlar. Elektronik atıklar tamamen katı atıklar olarak değerlendirilmektedir , çok az bir sınıfın sıvı barındırdığı durumlar da olabilmektedir.

Genel olarak sıvı içeren elektronik atıklar sunucu ve bilgisayar sistemleri içerisindeki sıvı soğutma sistemleri , klima sistemleri ,baskı sistemleri ve sıvı aküler olarak karşımıza gelmektedir. Sıvı soğutma sistemleri otomotiv radyatör soğutma sistemlerine benzer olarak işlemci üzerinde bulunan bir ısınma yüzeyinde ısınan sıvının radyatör sisteminde soğutulması prensibi ile çalışan soğutuculardır ve bu sistemler genellikle üst seviye performans masaüstü bilgisayarlarda ve sunucularda kullanılmaktadır.

Mürekkep püskürtmeli yazıcı sistemleri de mürekkeplerini sıvı olarak barındırdıkları için sıvı içeren elektronik atıklar arasında yer alırlar. Klimaların soğutma gaz hazneleri içerisindeki gaz da sistemde sıvı ve doğaya salındığında gaz halindedir, cihaz içerisinde sıvı olarak depolandıkları için sıvı içeren elektronik atıklar olarak düşünülmektedir.

Aküler içerisinde eski nesil sıvı içeren aküler de sıvı içeren elektronik atıklar kabul edilseler de aslında akü batarya grubu hurdalar arasında kabul edilmektedirler.

Elektronik atıklar en eski dönemlerden beri geri dönüşüme girdi olan kaynaklar arasında yer alırlar çünki silikon teknolojilerinin gelişimine rağmen çok yüksek oranda metal içerikleri bulunmaktadır. Örneğin bir masaüstü bilgisayar kasasının toplam ağırlığının %70 i en az ağır metallerden oluştur ve bunların geri kazanımı doğadan madencilik yolu ile elde edilmesine göre 5 kat daha ekonomik bir çözümdür.

Metal sınıfı elementlerin tamamı dünya üzerinde madencilik yolu ile elde edilen kaynaklardır, yani yeraltında toprak içerisinde belirli yoğunluklarda bulunan metal elementleri madenlerde çıkarılır ayrıştırılır ve rafine edilerek kullanılır, bu işlem çok maliyetli ve zor bir süreçtir. Bir örnek vermek gerekirse nalburdan alacağınız bir civata oluşana kadar madenden nalburun rafına kadar maden , taşıma , ayrıştırma , saflaştırma , eritme , taşıma , üretim noktasına kadar en az 4 6 endüstri sahasından geçen maden bir civataya dönüşür ve bu esnada en az 4 farklı iş kolu bu ürünün üretilmesi için çalışır. 1 civatanın üretilebilmesi için onun ağırlığının birkaç katı yakıt , onlarda katı su ve yaklaşık satınalma değerinin %70 i kadar maliyet üstlenilir, fakat hurda değeri satınalma değerinin onda birinden azdır. Aynı civatayı hurda maden kaynaklarından alınarak saflaştırılmış elementler ile üretildiğini varsayarsanız satınalma fiyatı en az %50 düşecektir.

Ayrıca madencilik ve endüstri üretimindeki tüketilen yakıt , elektrik enerjisi , insangücü faktörlerini de düşündüğünüzde geri kazanım ile elde edilen elementlerin tamamı en az %60 %80 daha ekonomik olmaktadır.

Elektronik Atık geri kazanımında yeni yaklaşımlar a geldiğimizde, yukarıda belirttiğimiz geri kazanım süreçlerine ek olarak farklı yaklaşımlar da gözlemlenmektedir bu genel olarak kullanımın düşürülmesi , kullanım süresinin artırılması ve yeniden kullanımın teşvik edilmesi olarak gözlemlenmektedir.

Kullanımın düşürülmesi gereksiz yere cihazların kullanılmasının önlenerek kullanım ömürlerinin uzatılması ve yenileme gereksinimlerinin ötelenmesi anlamına gelmektedir. Yani elektronik cihazları ne kadar uzun sürede yeniler ve ne kadar az kullanırsanız geri dönüşüm faydasını o kadar artırmış olursunuz, çünki cihazlarınızın ömrü daha uzun olduğu için atığa dönüşmeleri daha uzun sürer ve yeni bir cihaz almadığınız için toplam kullanım süresi de uzamış olur.

Yeniden kullanımın teşvik edilmesi de basit arızalarının giderilerek kullanıma devam edilmesi veya sizin işinize yaramıyor olsa da elektronik cihazların yenilenerek veya ihtiyacı olan kişiler tarafından tekrar kullanılması anlamına gelmektedir. Sizin daha iyi bir buzdolabı almanız durumunda halen çalışan buzdolabınızın hurdaya ayrılması yerine başka ihtiyacı olan bir kişi tarafından kullanılması yeniden kullanıma bir örnektir.

Elektronik Atık geri kazanımında yeni yaklaşımlar elektronik cihaz kullanımının azaltılması , daha uzun süreli kullanılması ve yeniden kullanılması anlamına gelen multi disipliner bir yaklaşımdır ve bu sayede toplam kullanılan elektronik cihaz miktarı artışı azalacak , kullanım ömürleri uzayacaktır ve elektronik atığa dönüşen toplam miktarın azaltılması hedeflenmektedir.

Bu sayede yeni cihazlar için üretim azalacak aynı şekilde dünyada sınırlı olan kaynakların da tüketimi azalacaktır.