ITAD Nedir?

ITAD Nedir? Elektronik Atık Yönetimi ve Geri Dönüşüm Süreçleri : Günümüzde teknolojik cihazların ömrü giderek kısalmakta, şirketler ve bireyler sürekli olarak yeni ekipmanlara geçiş yapmaktadır. Bu durum, elektronik atık (e-atık) sorununu daha da büyütmektedir. ITAD (IT Asset Disposition – BT Varlıklarının Bertarafı), kullanılmayan bilgi teknolojisi ekipmanlarının güvenli, çevre dostu ve verimli bir şekilde elden çıkarılmasını sağlayan bir süreçtir.

1. ITAD (IT Asset Disposition) Nedir?

ITAD, şirketlerin kullanmadıkları veya ömrünü tamamlamış bilgisayar, sunucu, network ekipmanları ve diğer elektronik cihazlarını güvenli ve sorumlu bir şekilde elden çıkarma sürecidir. Bu süreç, yalnızca çöpe atma değil, aynı zamanda:

Veri güvenliğinin sağlanması
Çevresel düzenlemelere uyum
Değerli bileşenlerin geri kazanımı
Yeniden kullanım (reuse) ve geri dönüşüm (recycling)

gibi adımları içerir.

1.1. ITAD’ın Temel Amaçları

Veri İmha Güvenliği: Hassas bilgilerin sızdırılmasını önlemek.
Çevresel Sürdürülebilirlik: E-atıkların doğru şekilde geri dönüştürülmesi.
Maliyet Optimizasyonu: Hurda değeri olan parçaların satışı veya yeniden kullanımı.
Yasal Uyumluluk: WEEE, GDPR, HIPAA gibi düzenlemelere uygun hareket etmek.

2. ITAD Neden Önemlidir?

2.1. Veri Güvenliği Risklerini Azaltır

Eski bilgisayar ve sunucular, silinmiş gibi görünen ancak kurtarılabilir veriler içerebilir. ITAD sürecinde:

Veri imha standartları (NIST 800-88, ISO 27001) uygulanır.
SSD/HDD’ler fiziksel olarak parçalanır veya manyetik silme (degaussing) yapılır.
Sertifikalı imha raporları sunulur.

2.2. Çevre Dostu Atık Yönetimi Sağlar

Elektronik atıklar, zehirli maddeler (kurşun, cıva, kadmiyum) içerir. ITAD ile:

Tehlikeli maddeler güvenli şekilde ayrıştırılır.
Geri dönüştürülebilir metaller (altın, bakır, alüminyum) kazanılır.
Karbon ayak izi azaltılır.

2.3. Yasal Ceza ve İtibar Risklerini Önler

AB’de WEEE Direktifi, ABD’de EPA ve HIPAA düzenlemeleri e-atık yönetimini zorunlu kılar.
GDPR ve KVKK gibi veri koruma yasaları, veri sızıntısı durumunda ağır cezalar uygular.
ITAD firmaları, yasal uyumluluk için sertifikalı (R2, e-Stewards) hizmet sunar.

3. ITAD Sürecinin Aşamaları

3.1. Envanter ve Değerlendirme

Hangi cihazların elden çıkarılacağı belirlenir.
Çalışan ve çalışmayan ekipmanlar ayrıştırılır.
Veri taşıyan bileşenler (HDD, SSD, USB bellekler) tespit edilir.

3.2. Veri İmha ve Sanitasyon

Yazılımsal Silme: Özel programlarla veriler kalıcı olarak silinir.
Fiziksel İmha: Diskler endüstriyel kırıcılarla parçalanır.
Manyetik Silme (Degaussing): Manyetik alanla veriler yok edilir.

3.3. Yeniden Kullanım (Reuse)

Çalışan ekipmanlar, test edilip temizlendikten sonra:
- Şirket içi ikinci kullanıma alınır.
- Yenilenmiş (refurbished) olarak satılır.
- Bağış veya eğitim kurumlarına verilir.

3.4. Geri Dönüşüm (Recycling)

Ayrıştırma: Manuel veya otomatik sistemlerle metaller, plastikler, camlar ayrılır.
Metal Geri Kazanımı: Anakartlardan altın, gümüş, bakır çıkarılır.
Tehlikeli Atık Bertarafı: Piller, florasan lambalar özel tesislerde imha edilir.

3.5. Raporlama ve Belgelendirme

Sertifikalı imha belgesi (COI – Certificate of Destruction)
Geri dönüşüm oranları ve çevresel etki raporu
Veri güvenliği uyumluluk dokümanları

4. Elektronik Atık (E-Atık) Geri Dönüşümü

ITAD’ın en önemli parçalarından biri olan e-atık geri dönüşümü, kaynak verimliliği ve çevre koruma açısından kritiktir.

4.1. E-Atık Geri Dönüşümünün Faydaları

Doğal Kaynakların Korunması: 1 ton cep telefonu hurdasından 150 kg bakır, 3 kg gümüş, 340 gr altın çıkarılabilir.
Enerji Tasarrufu: Geri dönüştürülmüş alüminyum, yeni üretime göre %95 daha az enerji harcar.
Zehirli Maddelerin Kontrolü: Kurşun, cıva gibi maddeler toprak ve suya karışmaz.

4.2. E-Atık Geri Dönüşüm Süreci

Toplama: Şirketler ve bireylerden e-atıklar toplanır.
Ayrıştırma: Cam, plastik, metal, devre kartları sınıflandırılır.
Kırma ve Parçalama: Büyük ekipmanlar küçük parçalara ayrılır.
Metal Kazanımı: Elektroliz ve eritme yöntemleriyle değerli metaller ayrıştırılır.
Plastik Geri Dönüşümü: Granül haline getirilerek yeni ürünlerde kullanılır.

4.3. Türkiye’de E-Atık Mevzuatı

Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği (AEEE)
Çevre Kanunu ve Atık Yönetimi Genelgesi
Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik

5. ITAD ve E-Atık Yönetiminde Sertifikalar

R2 (Responsible Recycling): Elektronik geri dönüşümde çevre ve işçi güvenliği standartları.
e-Stewards: Küresel e-atık yönetimi standardı.
ISO 14001: Çevre yönetim sistemi.
NAID AAA: Veri imha güvenliği sertifikası.

ITAD, modern işletmeler için yalnızca bir atık yönetimi süreci değil, aynı zamanda veri güvenliği, yasal uyumluluk ve sürdürülebilirlik stratejisidir. Doğru ITAD çözümleriyle: